KOMPOST: SİZİN GIDA ATIKLARINIZ TOPRAĞIN BESİNİ

Saat 13.00. Acıktınız, kendinize güzel bir sebze yemeği yapmak üzere mutfağa gittiniz. Kabaklar soyuldu, biberler kesildi, patlıcan ve domates de eklendi; birkaç küçük dokunuşun ardından yemeğiniz hazır. Buraya kadar her şey harika – iyice doydunuz, sebzeler artık midenizde, peki ya kabukları? Umuyoruz ki bir gün bu soruya hepimiz, kabukları daha sonra kompost yapmak üzere ayrı bir yerde biriktirdiğimizi anlatan bir cümleyle cevap vereceğiz; ama şimdilik bu noktada değilseniz bile sorun yok, kompost nedir’den nasıl yapılır’a, birazdan okuyacağınız rehberi bu yüzden hazırladık.

 

İsterseniz konuya, kompostu tanımlayarak giriş yapalım. Kompost, sebze ve meyve kabukları, yumurta kabuğu, dökülmüş yapraklar gibi organik atıkların yeniden toprağa kazandırılmak üzere bir araya getirilmesi ve çürütülmesine deniyor. Bu organik atıklar biyokimyasal olarak ayrışabildiklerinden, kompost için ‘doğal bir gübre’ de diyebiliriz ancak unutmamak gerekir ki, kompost ile gübreyi birbirinden ayıran birtakım noktalar var. Nedir derseniz, gübrenin hizmet ettiği temel amaç, toprağa bitkilerin gelişmesi için gerekli besin maddesini kazandırması. Oysa kompost, toprağın yapısal anlamda düzenini sağlıyor. Kompostun toprağa ve daha genel anlamda doğaya ne gibi faydalar sağladığı konusunu daha detaylı inceleyeceğiz.

Kompost Yapmak Neden Önemli?

Öncelikle şunu soralım, ‘plastik atıklar’ dediğimizde gözünüzde canlanan manzarayla, ‘organik atıklar’ dediğimizde hayal ettiğiniz şey farklı değil mi? Sanki ‘organik atıklar’ ifadesi daha masumane, daha zararsız bir imge oluşturuyor zihinlerimizde. Oysa, her gün atık sahalarına dökülen milyonlarca ton organik atık, küresel ısınmaya CO2’in 25 katından büyük bir oranda zarar veren sera gazını ortaya çıkarıyor: metan gazı. Evet, organik atıklar metan içermiyorlar ancak ‘anaerob ortama’ yerleştirildiklerinde, yani oksijenin olmadığı, havasız alanlarda metan gazı açığa çıkarıyorlar. İşte kompost, her şeyden önce küresel ısınma üzerinde bu denli etkiye sahip bir sorunun önüne geçiyor ve mutfaktan çıkan atıkların ‘çöp’ olmamasını sağlıyor.

Kompost yapmanın toprağa olan faydaları da bir hayli fazla. Toprağın yapısını zenginleştiriyor, özelliğini iyileştiriyor, topraktaki boşluk hacmini artırarak daha iyi hava almasını sağlıyor. Toprak böylece daha kolay işlenebilir hale geliyor, ayrıca su tutma kabiliyeti artıyor, besin maddeleri bitkiler tarafından daha iyi kullanılabilmeye başlıyor.

Güzel haber, doğru koşullar yaratıldığı takdirde kompost, her yerde yapılabiliyor. Yalnızca bulunduğunuz ortamın özelliklerine göre hangi yoldan ilerleyeceğinizi seçmeniz gerekiyor. Örneğin, hızlı bir şekilde kompost üretmek istiyorsanız, ‘Berkeley Yöntemi’ olarak da bilinen sıcak kompostu, sürecin daha yavaş ilerlemesini istiyorsanız soğuk kompostu tercih edebilirsiniz. Tercihinizi hangi kompost türünden yana kullanırsanız kullanın, bütün türler için temel mantığın aynı olduğunu söyleyebiliriz. Öyleyse gelin, yönümüzü biraz da ‘kompost nasıl yapılır’ sorusuna çevirelim.

Kompost Nasıl Yapılır?

 

Öncelikle, ilk adım malzeme temini. Örneğin, mutfağından çok fazla atık çıkmayan biriyseniz, bu uygulama fikrinizi komşularınızla paylaşabilir, bir araya gelerek yeterli malzemeyi toplayabilirsiniz. Böylece onları da kompost konusunda bilgilendirmiş olursunuz! Bu fikri daha da geliştirerek, yaşadığınız yerin yakınlarında kurulan pazar yerlerine gidip, arta kalanları toplayabilirsiniz. Mahallenizdeki sevdiğiniz cafe ve restoranlara, mutfak atıklarını kompost yapmak üzere almak istediğinizi anlatabilirsiniz.

Tamam, malzemeleriniz hazır. Organik atıklarınız önünüzde duruyor. Şimdiki adım ne? Atıklarınızı ‘yeşil’ ve ‘kahverengi’ malzemeler olarak ayrıştırmak! Yeşil malzemeler derken sebze-meyve kabukları ve artıkları, çay telvesi, yumurta kabukları, yeşil yapraklar, otlar ve çimlerden söz ediyoruz. Kahverengi malzemelere ise, fındık ve ceviz kabuğu, kese kağıdı, talaş, dallar, ağaç kabukları, saman, kuru yapraklar, çam iğneleri giriyor. Bu aşamadan sonra yapmanız gereken, karışımın hava almasını sağlamak amacıyla üzerine delikler açtığınız bir çöp kovasının içine malzemeleri belli bir sırayla yerleştirmek.

 

Karışımınızın üçte birini yeşil malzemelerin, kalanını kahverengi malzemelerin oluşturması gerekiyor. Çünkü yeşil malzemeler azot bakımından, kahverengi olanlarsa karbon bakımından zengin ve kompost yapımında en önemli nokta, bu iki grubun dengesini sağlamak. Kahverengi malzemelerle başlayabilir, üzerine yeşil malzemeleri eklebilir ve bu işlemi kovanız dolana kadar devam ettirebilirsiniz.

Kompostun bakımına gelirsek, yaklaşık 3-4 hafta sonra tam anlamıyla hazır hale gelecek olan karışımınızı 2-3 günde bir hafifçe karıştırmanız yeterli. Tabii aşağıdaki birkaç notu da atlamamanızda fayda var.

Birkaç Not

• Kovanızın içine sinek girmesini önlemek için iç tarafına bir sinek teli yerleştirebilirsiniz.

• Doğru bir kompostun kıvamı nemli bir sünger gibi olmalı. Karışıma ne çok su eklemelisiniz, ne de karışımı çok kuru bırakmalısınız. Karışımınız çok sulu olursa kahverengi malzeme, çok kuru olursa da yeşil malzeme ekleyebilirsiniz. Ilık olup olmadığını kontrol etmek için termometre kullanabilirsiniz.

• Unutmadan, komposta koymamanız gereken malzemeleri iyi bilmeniz de önemli: et, balık, süt gibi hayvansal ürünler, yağlı yiyeceklerin artıkları, plastikler, kahve ve çay poşetleri, işlenmiş kağıtlar, narenciye...

• Kompost karışımınızın tamamlanıp tamamlanmadığını şu özelliklere bakarak anlayabilirsiniz: Rengi koyu kahverengi olmalı, kötü kokmamalı, tane tane toprak parçacıkları görünümüne sahip olmamalı.

Artık kompost yapmanın neden önemli olduğunu ve kompost yapmak için hangi aşamaları tamamlamanız gerektiğini iyi biliyorsunuz. Organik atıklarınızı doğaya fayda sağlayan bir malzemeye dönüştürmek için önünüzde hiçbir engel kalmadı. Öyleyse, kompost uygulamasını bugünden itibaren hayatınıza dahil etmeye ne dersiniz?

SuCo ürünlerine sitemizden ulaşabilir, matara ve taşıma ipi kullanmaya başlayabilirsiniz.

Bu yazımızda sizlere Kompost: Sizin Gıda Atıklarınız Toprağın Besini konusundan bahsettik. Bir önceki yazımıza https://www.mataramasu.co/blogs/blog/dogan-akdogan-ile-sifir-atik-trt-belgesel-in-yeni-yapimi linkinden ulaşabilirsiniz.

Yazan: İrem Bali